Labinot Gjini
30 Maj 2015
(Vetem pak fjalë sepse jam duke e pregatitur një shkrim serioz rreth kësaj teme, i cili shpresoj se do të mund të botohet ose gjatë kësaj vere ose në fillim të shtatorit. Këtu desha vetëm të nis një reflektim me miqët e mi që, ndonjëherë, frustrohen nga ato që dëgjojn nga unë apo gjetiu).
Le t'a përmbledhim parahistorinë (paleolitikin, mezolitikin, neolitikin) dhe historinë e njerëzimit në vetem pak fjalë. Le të themi se zgjerimi i volumit të trurit dhe forma e fundit fizike e homo sapien sapienit (-30 000 vjet), tërheqja e akullnajave Wurm (-10 000 vjet), hyrja në një periudhë me një natyrë më të butë (holoceni), zhvillimi i agrikulturës, j'a ka mundësuar njeriut që të mendoj dhe të shprehet më shumë rreth kozmosit. Në realitet mendohet se njeriu primitivë kishte zhvilluar nocione të para të besimit qysh 50 000 vjet më parë, mirëpo specialistët e kanë shumë të vështirë për t'i interpretuar saktësisht ato në të gjithë dimensionin e tyre. Besimet e para ndahen në dy grupe kryesisht. Janë besimët që vijn nga popujt që praktikonin gjuetin dhe besimet nga popujt që praktikonin kryesisht agrikulturën. Nga kjo, mund të kuptojm se qysh në fillimin e besimëve kemi të bëjm me një lidhje direkte me kulturën e popujve, me gjuhën e tyre, me zakonët...
Le të themi se nga - 50 000 deri në - 4000 vjet janë zhvilluar me qindra lloje të besimëve dhe disa prej tyre kanë arritur të strukturohen në fe. Le të themi se disa prej këtyre besimëve chamaniste, animiste apo politeiste do të mbijetojn deri në ditët e sotshëme. Mirëpo, në shumicën e Botës së populluar, ato do të zhduken qysh nga ~650 pas erës sonë (-1450 vjet). Po e marrë këtë datë (650) si datë konvencionale që përafrohet me akspansionin arabë dhe fesë muslimane.
Le të themi se monoteizmi (besimi në një zot) është prodhim i kulturës izraelite në fillimet e saj dhe baba i vërtetë i saj është Moisiu. Në të vërtetë, Abrahami kishte nocionet e para të monoteizmit, mirëpo ai që e shëndërron besimin e një fisi në një fe të vërtetë të një etnie është Moisiu. Le të themi se Bibla e vjetër është "historia" e popullit izraelit dhe se ky libër i shkruajtur për më shumë se 1000 vjet përfundon më 540 para erës sonë. Le të mos harrojm se Jezusi i Nasarethit, siç ishin të gjithê paraardhësit prej Abrahamit, ishte izraelit dhe se Bibla e re ka lindur si kundërthënie në mes interpretimëve të ndryshëme të Biblës së vjetër. Jezusi me grupin e tij ishte një interpretues i veçant i Biblës që i kundërvihej dy sektëve më të mëdha të kohës nga të cilat e pësoj denimin.
Le të mos harrojm se të dy fetë, hebraizmi dhe krishterimi, kanë lindur në Lindje të Mesme dhe prej të njejtit popull. Gjerësa hebraizmi mbyllej në nacionlizmin e tij, krishterimi ishte për një hapje të këtij besimi për të gjithë botën. Kështu, nëse hebraizmi nuk kishte kuptim për Evropianët, me interpretimin e krishter të besimit dhe me ripërshtatjen që pësoj gjatë ekspansionit dhe historisë, ai bëhet i pranueshëm edhe tek europianët. Kuptohet se pranimi i tij nuk ishte gjithëmon vullnetar, por me forcën përmbrapa. Mirëpo, kjo është temë e komplikuar dhe ne do t'i shmangemi këtu.
Le të kujtojm se Muhameti e mësoj monoteizmin nga jahuditë e Mekës dhe Medinës. Në fillim, ai praktikonte fenë hebraike në tërësinë e saj dhe është falur deri më 619 në drejtim të Jerusalemit. Vetem pasi është prishur definitivisht me izrealitët e Medinës (Yathribit) që ai është kthyer në drejtim të Mekës me besimtarët e tij. Le të themi se Kurani është një kopje thuajase e plotë e Biblës së vjetër. Me dallimin se është shkruajtur në gjuhën arabe, është ripërshtatur me historinë, me kulturën dhe me gjeopolitikën arabe. Duhet thënë se arabët, në këtë rast, bëjn në një far mënyre përvetësim të historisë së hebrejëve duke u lidhur me një vegëz për trungun gjeneaologjik të tyre. Konkretisht, duke e lidhur rrënjën e tyre tek djali i dytë i Abrahamit që e kishte me shërbëtorën e tij, Ismaelin.
Le të themi mënjëherë se as Moisiu, as Krishti dhe as Muhameti nuk kanë folur kurrë me Zotin. Ka pasur me mijëra pretendent para dhe pas tyre që kanë "folur" po ashtu me Zotin por që nuk kanë arritur të kenë përmasa të tilla popullore mbas tyre. Por, duhet thënë se të tre kanë pasur fatin (rrethanat historike) apo mundësinë (pozicioni i tyre shoqëror) që t'a imponojn veten si të tillë. Mirëpo, është larg mend sot të besoj kush se këta tre apo ndonjë tjetër para dhe pas tyre të ketë pasur kontakt (direkt apo indirekt) me Zotin (këtë do t'a shpjegoj në thellësinë e duhur në shkrimin që do të publikohet).
Le të themi nga e gjitha kjo se fetë janë një vizion retrospektivë dhe prospektivë fiktivë i popujve të ndryshëm për t'a interpretuar kozmosin e pafund dhe misterioz të cilin nuk kishin se si të mos e mbështjellnin edhe me fuqi mbinjerëzore. Nuk e lënë dot pafuqi mbinjerëzore sepse krijimi dhe ekzistenca e tij tejkalon çdo forcë dhe imagjinatë të tij. Njeriu është i gjendur në një pozicion krejtësisht inferior përballë madhështisë së botës që e rrethon. Ai, krejtësisht së fundmi (prej shekullit 19, kryesisht) ka filluar t'a dominoj natyrën dhe të zhbëj, dal nga dal, misterin apo misterët e kësaj bote.
Por, nëse e kemi kuptuar se feja është strukturë ideologjike që ka për qëllim t'a interpretoj kozmosin e "mistershëm", ne duhet t'a kuptojm se si këto interpretime janë gjithëmon të lidhura për një vend dhe për një kohë. Të gjitha besimet dhe fetë e ndryshëme kanë interpretuar sipas rrethanave, vendit dhe epokës në të cilat ato janë krijuar. Kështu, mund të shohim edhe tek monoteizmi se si ai është zhvilluar në kohë dhe në hapësirë duke u ripërshtatur. Mirëpo, aty ku ai më ka pati ngecur dhe nuk ka arritur të ripërshtatët me kohën ose gjeografinë, ai është rishëndërruar në një fe tjetër e cila kopjon të gjithë substancën e saj dhe e zgjeron me një ripërshtatje të plotë me vendin dhe kohën. Kështu ka ndodhur me besimin hebraik në periudha të ndryshëme ku ai bëhet brumi i tri feve të ndryshëme sepse përkon me tri periudha, tri vende (të kohës së tyre) dhe popuj të ndryshëm (kultura, sidomos).
Duke qenë, shqiptarët kanë të drejtë sot të thonë se feja islame nuk është vetem e arabëve ashtu siç nuk është feja e krishterët vetem e françezëve, Italianëve... Sepse, as feja islame dhe as feja e krishterët nuk janë ato që ishin në origjinën e tyre historike dhe as ato që janë në origjinën e tyre gjeografike. Po të ishte Krishti gjallë dhe Muhameti as nuk kishin për t'a njohur botën dhe as fenë e cila rrjedh nga ata. Ndryshimet janë drastike, por besimtarët mashtrohen përditë me iluzionin se janë duke folur dhe besuar në të njejtën gjë dhe në të njejtën mënyrë me Krishtin dhe me Muhametin. Po ashtu, pavarësisht botëzimit të ditëve tona dhe fesë së njejtë, një arab dhe një shqiptar mund të krijojn vetem iluzionin se ata mund t'a interpretojn dhe aplikojn në të njejtën mënyrë fenë islame.
Megjithatë, fetë abrahamike kanë krijuar zona të tyre të ndikimit dhe disa popujë kanë gjetur homogjeneitetin e tyre fillestar nga feja dhe sot quhen kombe. Kuptohet se ata sot kanë harruar zanafillën e tyre heterogjenike si në aspektin kulturor, si në atë gjuhësor dhe si në atë etnik. Përmes fesë ata kanë gjetur një homogjeneitet fillestar dhe, dal nga dal, janë asimiluar në një popull të vetem. Nëse e shikojm mirë, shumica e popujve evropian dhe aziatik janë të ndërtuar në këtë mënyrë. Prandaj edhe për t'a nuk përbën asnjë kontradikt kur thonë p.sh jam françez dhe jam i krishterët. Në këtë rast siç në shumicën e tyre kontradikta nuk ekziston gjerësa françezët nuk kanë prejeardhje të përbashkët në origjinën e tyre. Homogjeneiteti i vetem fillestar i popullësive françeze ishte që ata kishin adoptuar të njejtën fe. Dallimi i tyre fillestar prej gjermanëve është se françezët qëlluan nën një mbretëri tjetër, kurse gjermanët në një tjetër.... Kuptohet se këto dallime u bënë më të thekësueshëme me përhapjen e gjuhës frenge në të gjithë teritorinë e saj gjatë shekujve 19, 20. Tani, françezet i thonë vetës françez edhe për çështje të gjuhës dhe kulturës së tyre të veçant. Po, ashtu edhe gjermanët, italianët, rusët, serbët, turqitë.....
Mirëpo, kur e mendon mirë është tepër kontradiktore të thuhet jam shqiptar dhe jam musliman apo i krishterët. Populli shqiptar ka një ekzistencë etno-kulturore dhe gjuhësore, jo vetem tepër të vjetër në krahasim me fetë, por edhe tepër të rrënjosur në të gjithë ekzistencën historike të shqiptarëve. Kulturë thellësisht e rrënjosur që nga vetëdija apo nënvetëdija shoqërore i bënë rezistencë të fortë çdo kulture tjetër. Kontradikta është shumë e madhe sepse kultura latine që është bartur tek krishterimi dhe kultura arabe që është bartur tek islami është tepër kontradiktore me kulturën shqiptare. Kultura shqiptare është aq e veçant dhe e plotë sa që ajo nuk e mban dot një kulturë tjetër të veçant brenda saj. Është njejtë sikur të thuash se jam kinez dhe jam musliman apo i krishterët. Apo sikur të thuash jam japonez dhe jam musliman apo i krishterët. Kultura dhe gjuha kineze ka 4000 vjet ekzistencë të pastërt dhe veçoria e saj është aq e theksueshëme sa që do të ishte çmenduri të mendohet se mund të bartë në vetëvete edhe kulturën arabe pa u prishur vetë. Një ashtu edhe kultura dhe gjuha japoneze e cila është aq e veçant dhe e vjetër sa që nuk lë hapësirë për një kulturë të dytë në gjirin e saj. Këtë problem ka edhe kultura shqiptare me fetë që bartin, realisht, një kulturë të veçant të interpretimit të kozomosit dhe të Zotit. Shqiptari që mendon se mund të jetë shqiptar i plotë dhe musliman apo i krishterët i plotë gabohet rëndë. Ai mund të jetoj siç shumica e njerzëve të tokës me kontradikta. Mund t'i pajtoj ato kontradikta të rënda në mes vete, por mund t'i pajtoj vetem nëse nuk grryen në thellësinë tyre. Por, ata që do të grryen në thellësinë e tyre, do të detyrohen të zgjedhin njërën. (kurse, në anën e kundërt, françezi sado të grryej ai nuk do të gjej zgjidhje tjetër. Nuk mund të grryej shumë thellë).
Nga kjo duhet të kuptojm se sa serizosisht duhet t'a marrim çështjen e interpretimit të kozmosit dhe të Zotit. Sa është me rëndësi që të teorizohet interpretimi i kozmosit duke u nisur prej historisë, gjeografisë, kulturës, etnisë, rrethanave, gjuhës shqipe. Zoti i dalur nga interpretimi i kozmosit prej kulturës së Lindjës së Mesme dhe Gadishullit Arabik ndoshta nuk është ai që i përshtatët shqiptarëve ? Interpretimi i kozmosit prej kulturës historike shqiptare ndoshta nuk është askund me atë që ka dhënë kultura hebraike, latine dhe ajo arabe ? Duhet provuar për të gjetur një interpretim shqiptaro-shqiptar me qëllim që njeriu ynë të gjej qetësinë shpirtërore të plotë. Të plotë sepse shpirti i shqiptarit ddo të ishte i ngjizur për kulturën dhe gjuhën e tij.
Mendoj se kjo është një urgjencë, jo sepse kultura arabe është ka n'a dominon në vendin tonë (është krejtë e kundërta), por sepse botëzimi i udhëhequr nga anglo-amerikanët që po shkel kulturën arabe në të gjithë dimensionin e saj dhe që ka filluar të krijoj besime të reja të përshtatura me ideologjinë e tyre politike, është ka i rrezikon seriozisht veçoritë kulturore dhe gjuhësore të popujve të vegjël ose të pafuqishëm. Sot ndoshta ka më shumë njerëz në botë që besojn se origjina e njeriut është nga jashtëtokësorët se sa nga Zoti , Adami dhe Eva. Propagandat amerikane përmes mediave dhe kinematografisë ka luajtur një rol të madh në këtë drejtim. Me sa duket, qëllimi i tyre është krijimi i një besimi të ri me qëllim që t'a zëvendësoj atë të feve primitive për të gjithë botën. Kështu anglo-ameriaknët do të kenë kontrollin shpirtëror dhe mendor mbbi të gjithë botën. Dhe, duke e parë se çfarë zmbrapsje ka pësuar feja në të gjitha vendet e botës apo si e kanë shëndërruar fuqitë e mëdha në instrument gjeopolitikë, ne duhet t'a kuptojm se është koha më shumë se kurrë të mbrojm kulturën dhe gjuhën tonë shqiptare.
Për t'a mbrojtur kulturën dhe gjuhën tonë, ne duhet të zhvillojm politika me bugjet të lartë për hulumtime shkencore në shkencat sociale. Kështu, nëse botëzimi ekonomik do të jetë i pashmangshëm, së paku ai kulturor dhe gjuhësor të shmangët. Civilizimi shqiptar duhet të mbijetoj në sfidat e reja të botëzimit qoft edhe nëse duhet t'a gjejm komplet edhe një interpretim tjetër të Zotit.
